آتش سوزی یکی از خطرناک ترین حوادثی است که می تواند در هر لحظه رخ دهد و اگر سیستم های ایمنی ساختمان آمادگی لازم را نداشته باشند، خسارت های مالی و جانی غیر قابل جبرانی به بار خواهد آورد. به همین دلیل، طراحی و اجرای سیستم های اطفاء حریق یکی از مهم ترین ارکان ایمنی در ساختمان ها و صنایع به شمار می رود.
سیستم های اطفاء حریق به روش های مختلفی عمل می کنند، اما دو شیوه اصلی که بیشترین کاربرد را دارند عبارتند از:
- اطفاء حریق آبی: روشی سنتی، اقتصادی و بسیار رایج که بر پایه استفاده از آب برای خاموش کردن شعله ها کار می کند.
- اطفاء حریق گازی: روشی مدرن تر و تخصصی تر که به جای آب از گاز های بی اثر یا شیمیایی برای خاموش کردن آتش استفاده می کند.
در مشهد و بسیاری از شهر های بزرگ، انتخاب میان این دو روش بستگی به نوع ساختمان، ارزش تجهیزات داخل آن و حساسیت کاربری دارد. شرکت سهند ارتباط با تجربه گسترده در طراحی و اجرای سیستم های اعلام و اطفاء حریق، یکی از فعال ترین مجموعه ها در این زمینه است و می تواند بهترین گزینه را متناسب با نیاز هر پروژه ارائه دهد.
اطفاء حریق آبی چیست؟
اطفاء حریق آبی به زبان ساده یعنی استفاده از آب به عنوان ماده اصلی برای خاموش کردن آتش. این روش یکی از قدیمی ترین و پر کاربرد ترین شیوه های مقابله با آتش سوزی است. از گذشته های دور تا امروز، آب به دلیل فراوانی، هزینه پایین و توانایی در خنک سازی، اصلی ترین ابزار مقابله با آتش بوده است.
در سیستم های مدرن امروزی، این روش معمولاً از طریق اسپرینکلر ها یا جعبه های آتش نشانی اجرا می شود. به محض تشخیص افزایش دما یا دود، سیستم به طور خودکار فعال شده و آب را روی منطقه دچار حریق تخلیه می کند.
اجزا و نحوه عملکرد
- منبع ذخیره آب یا اتصال به شبکه شهری: برای تأمین حجم کافی آب.
- پمپ های اطفاء حریق: وظیفه دارند آب را تحت فشار مناسب در لوله ها به جریان بیندازند.
- شبکه لوله کشی: از منبع آب تا تمام بخش های ساختمان امتداد پیدا می کند.
- اسپرینکلر ها یا نازل ها: در سقف یا دیوار نصب می شوند و با افزایش دما به طور خودکار فعال می گردند.
وقتی حرارت ناشی از آتش به سطح مشخصی برسد، شیشه حرارتی اسپرینکلر می شکند و آب تحت فشار به صورت پاششی روی شعله ها تخلیه می شود.
مزایا
- دسترس پذیری بالا: آب تقریباً در هر مکانی قابل تأمین است.
- هزینه کمتر نسبت به سایر سیستم ها.
- توانایی خنک سازی محیط: علاوه بر خاموش کردن آتش، دمای محیط را کاهش می دهد.
- کارایی مناسب در بیشتر آتش سوزی ها ( به خصوص کلاس A ).
معایب
- آسیب به تجهیزات حساس مثل کامپیوتر، سرور یا اسناد کاغذی.
- ایجاد خسارت ثانویه به دلیل رطوبت و آب گرفتگی.
- محدودیت در برخی آتش سوزی ها ( مثلاً آتش سوزی ناشی از روغن یا مواد شیمیایی خاص ).
اطفاء حریق گازی چیست؟
اطفاء حریق گازی یکی از مدرن ترین روش ها برای مقابله با آتش است. در این سیستم، به جای آب از گاز های بی اثر یا شیمیایی استفاده می شود که با کاهش اکسیژن یا ایجاد واکنش شیمیایی، شعله های آتش خاموش می گردند.
این روش بیشتر در مکان هایی به کار می رود که تجهیزات حساس وجود دارد و تماس آن ها با آب می تواند خسارت بیشتری نسبت به خود آتش ایجاد کند؛ مثل مراکز داده، بانک ها، اتاق های کنترل و موزه ها.
اجزا و نحوه عملکرد
- سیلندر های ذخیره گاز: شامل گاز هایی مثل FM200، Novec 1230، IG-55 یا CO2.
- شیر آلات و لوله کشی مخصوص: برای انتقال گاز به نازل ها.
- دتکتور های حساس دود و حرارت: برای تشخیص سریع حریق.
- نازل های تخلیه گاز: گاز را در محیط پخش می کنند.
وقتی حریق شناسایی شود، سیستم در کمتر از چند ثانیه فعال می شود و گاز با فشار بالا آزاد شده و اکسیژن محیط یا واکنش شعله را کنترل می کند.
مزایا
- بدون آسیب به تجهیزات حساس مانند سرور ها یا اسناد.
- سرعت بسیار بالا در واکنش ( معمولاً زیر ۱۰ ثانیه ).
- عدم ایجاد رطوبت یا آلودگی ثانویه.
- قابلیت استفاده در فضا های بسته و ارزشمند.
معایب
- هزینه بالا نسبت به سیستم آبی.
- نیاز به فضای ذخیره سازی سیلندر ها.
- خطر برای افراد در صورت استفاده از برخی گاز ها مثل CO2.
- پیچیدگی در طراحی و نصب.
تفاوت های اطفاء حریق آبی و گازی
در ادامه نگاهی کلی به مقایسه و تفاوت های اطفاء حریق آبی و گازی در قالب جدول، می اندازیم.
| ویژگی | اطفاء حریق آبی | اطفاء حریق گازی |
|---|---|---|
| ماده خاموش کننده | آب | گاز های بی اثر یا شیمیایی |
| سرعت واکنش | متوسط ( فعال سازی اسپرینکلر ها ) | بسیار سریع ( چند ثانیه ) |
| خسارت ثانویه | احتمال آب گرفتگی و آسیب به تجهیزات | بدون آسیب به تجهیزات |
| هزینه اجرا | کمتر | بیشتر |
| کاربری اصلی | مسکونی، اداری، تجاری، صنعتی | مراکز داده، اتاق های کنترل، موزه ها |
| ایمنی افراد | ایمن | برخی گاز ها ( مثل CO2 ) خطرناک برای انسان |
| نگهداری | نیازمند تست فشار و بازرسی اسپرینکلر ها | نیازمند کنترل سیلندر و نازل ها |
کاربرد ها در پروژه های مشهد
لیست زیر نشانگر کاربرد های اطفاء حریق آبی و گازی در مکان های مختلف است.
- ساختمان های مسکونی و اداری: در بیشتر ساختمان های بلند مرتبه مشهد، سیستم آبی ( اسپرینکلر ) استفاده می شود.
- مراکز تجاری: ترکیبی از سیستم آبی و گازی به کار می رود.
- مراکز داده و بانک ها: اطفاء گازی بهترین گزینه است.
- بیمارستان ها: بخش های عمومی با سیستم آبی و بخش های حساس مثل اتاق تجهیزات پزشکی با سیستم گازی ایمن می شوند.
- صنایع و کارخانجات: بسته به نوع تولید، یکی از دو سیستم انتخاب می شود.
مراحل طراحی و اجرای سیستم ها توسط سهند ارتباط
مراحل طراحی و اجرای سیستم های اطفاء حریق آبی و گازی یا به عبارتی نقشه راه توسط سهند به صورت زیر می باشد.
1. نیازسنجی اولیه
- بررسی نوع کاربری ساختمان ( مسکونی، اداری، صنعتی، مرکز داده و … ).
- تحلیل ریسک های احتمالی ( مواد قابل اشتعال، تراکم جمعیت، ارزش تجهیزات ).
- مشاوره اولیه با کارفرما برای درک نیاز ها.
2. بازدید و بررسی میدانی
- مشاهده دقیق پلان و شرایط واقعی ساختمان.
- شناسایی مسیر های لوله کشی یا فضای مناسب برای نصب سیلندر ها.
- بررسی شرایط محیطی مثل رطوبت، دما و احتمال یخ زدگی.
3. انتخاب نوع سیستم
- تصمیم گیری میان سیستم آبی، گازی یا ترکیبی از هر دو.
- در برج های مسکونی → معمولاً آبی.
- در دیتاسنتر ها و بانک ها → گازی.
- در بیمارستان ها → ترکیبی.
4. طراحی فنی و نقشه کشی
- محاسبه فشار و دبی مورد نیاز آب یا حجم گاز.
- طراحی شبکه لوله کشی یا جانمایی نازل ها.
- تهیه نقشه های اجرایی مطابق استاندارد های آتش نشانی.
5. انتخاب تجهیزات استاندارد
- پمپ ها و مخازن مناسب برای سیستم آبی.
- سیلندر ها و شیر آلات تایید شده برای سیستم گازی.
- استفاده از برند های معتبر با تاییدیه های بین المللی.
6. اجرا و نصب
- اجرای لوله کشی با رعایت اصول فنی.
- نصب اسپرینکلر ها یا نازل های گازی.
- نصب تابلو کنترل و سیستم اعلام حریق مرتبط.
7. تست و راه اندازی
- شبیه سازی شرایط واقعی حریق.
- تست فشار آب در سیستم آبی.
- تست تخلیه گاز در سیستم گازی ( یا تست شبیه سازی بدون تخلیه واقعی ).
8. آموزش پرسنل و تحویل پروژه
- آموزش کارکنان درباره نحوه عملکرد سیستم.
- ارائه دفترچه راهنما و برنامه نگهداری دوره ای.
اشتباهات رایج در اجرای سیستم ها
با دانستن و جلو گیری از اشتباهات رایج در اجرای سیستم های آبی و گازی، می توانید بهترین بهره را از این سیستم ها ببرید.
در سیستم آبی
- انتخاب نادرست نوع اسپرینکلر: استفاده از اسپرینکلر های معمولی در انبار مواد شیمیایی.
- بی توجهی به فشار آب: اگر پمپ ها قدرت کافی نداشته باشند، اسپرینکلر ها در طبقات بالا کارایی ندارند.
- عدم عایق کاری در مناطق سرد: منجمد شدن آب در لوله ها و ترکیدگی در زمستان مشهد.
- استفاده از لوله های بی کیفیت: زنگ زدگی و نشتی بعد از چند سال.
در سیستم گازی
- محاسبات اشتباه حجم گاز: اگر حجم سیلندر کمتر از فضای مورد نظر باشد، خاموش کردن آتش امکان پذیر نیست.
- جانمایی غلط نازل ها: تخلیه نا مناسب گاز و باقی ماندن شعله در برخی نقاط.
- عدم هماهنگی با سیستم اعلام حریق: تأخیر در فعال سازی سیستم.
- استفاده از گاز نا مناسب برای محیط دارای افراد: مثلاً نصب CO2 در محیطی که کارکنان حضور دائم دارند.
- بی توجهی به تهویه اضطراری: در سیستم های گازی باید امکان تهویه سریع پس از تخلیه وجود داشته باشد.
نگهداری و سرویس دوره ای
علاوه بر جلو گیری از اشتباهات رایج، نگهداری و سرویس دوره ای این نوع سیستم ها به صورت درست حائز اهمیت است تا بهترین کارایی را برای شما داشته باشد.
در سیستم آبی
- بازرسی هفتگی: بررسی فشار آب، سلامت پمپ ها، نشتی احتمالی.
- بازدید ماهانه: تست عملکرد اسپرینکلر ها در چند نقطه به صورت تصادفی.
- بازدید سالانه: شستشوی لوله ها، بررسی کامل مخزن ذخیره و تست تمام پمپ ها.
- مشکلات رایج: گرفتگی اسپرینکلر ها، افت فشار، نشتی لوله ها.
در سیستم گازی
- بازرسی ماهانه: کنترل فشار سیلندر ها و سلامت شیر آلات.
- بازدید فصلی: تست عملکرد دتکتور ها و شبیه سازی تخلیه.
- بازدید سالانه: وزن کشی سیلندر ها برای اطمینان از مقدار گاز.
- مشکلات رایج: کاهش فشار سیلندر، گیر کردن شیر ها، خرابی سنسور ها.
هزینه اجرای اطفاء آبی و گازی در مشهد
هزینه اجرای سیستم های اطفاء حریق آبی و گازی به عواملی بستگی دارد.
عوامل موثر بر هزینه
- نوع سیستم: آبی ارزان تر، گازی گران تر.
- مساحت و ارتفاع ساختمان: هرچه بزرگ تر، هزینه بیشتر.
- نوع تجهیزات: برند های معتبر جهانی هزینه بالا تری دارند.
- زیر ساخت موجود: اگر ساختمان مخزن و پمپ دارد، هزینه کمتر می شود.
- نوع گاز مورد استفاده: Novec 1230 گران تر از CO2 است.
مقایسه تقریبی
- سیستم آبی → مناسب ساختمان های عمومی و اداری، هزینه متوسط.
- سیستم گازی → مناسب مراکز حساس مثل دیتاسنتر ها، هزینه بالا اما ضروری.
پرسش های متداول درباره سیستم های اطفاء حریق آبی و گازی
- آیا سیستم گازی برای انسان خطرناک است؟
بعضی گاز ها مثل CO2 می توانند خطرناک باشند، اما گاز های مدرن مثل Novec 1230 بی خطر هستند. - آیا می توان سیستم آبی و گازی را با هم ترکیب کرد؟
بله، بسیاری از پروژه های بزرگ مشهد ترکیبی از هر دو سیستم دارند. - کدام سیستم برای خانه های مسکونی مناسب است؟
سیستم آبی بهترین انتخاب است. - آیا نگهداری سیستم ها پر هزینه است؟
هزینه نگهداری آبی کمتر است، اما سیستم گازی نیاز به بازدید های تخصصی تری دارد. - چه مدت یک بار باید سرویس انجام شود؟
بسته به نوع سیستم: آبی ( ماهانه و سالانه )، گازی ( ماهانه، فصلی و سالانه ). - آیا می توان از آب و گاز به طور هم زمان در یک بخش استفاده کرد؟
خیر، در یک بخش مشخص فقط یکی از سیستم ها باید نصب شود. - عمر مفید تجهیزات چقدر است؟
با نگهداری منظم، تجهیزات آبی ۱۵ تا ۲۰ سال و تجهیزات گازی ۱۰ تا ۱۵ سال عمر می کنند. - آیا سهند ارتباط خدمات تست و شبیه سازی هم ارائه می دهد؟
بله، یکی از خدمات اصلی این شرکت تست و شبیه سازی شرایط واقعی حریق است. - آیا سیستم های گازی نیاز به تهویه خاص دارند؟
بله، برای خروج سریع گاز پس از تخلیه باید سیستم تهویه مناسب وجود داشته باشد. - آیا امکان نصب سیستم در ساختمان های قدیمی وجود دارد؟
بله، اما نیازمند بررسی دقیق زیر ساخت ها است.
کلام پایانی سهند ارتباط در مورد سیستم اطفاء حریق آبی و گازی
اطفاء حریق آبی و گازی هر دو ابزار های حیاتی برای حفاظت از جان و مال انسان ها هستند. انتخاب میان این دو سیستم نیازمند بررسی دقیق شرایط ساختمان، نوع تجهیزات داخلی و بودجه کارفرما است.
- اطفاء آبی: اقتصادی تر، ساده‌تر و مناسب برای ساختمان های عمومی و مسکونی.
- اطفاء گازی: تخصصی تر، پرهزینه تر اما تنها راه حل برای مکان های حساس مثل دیتاسنتر ها، بانک ها و موزه ها.
شرکت سهند ارتباط در مشهد با بهره گیری از تیم متخصص و تجربه در پروژه های متنوع، بهترین مشاور و مجری برای انتخاب و اجرای سیستم های اطفاء حریق است. این مجموعه با ارائه خدمات طراحی، اجرا، تست و نگهداری، به کارفرمایان کمک می کند تا با آرامش خاطر بدانند که در برابر خطر آتش آماده هستند.
انتخاب سهند ارتباط یعنی انتخاب ایمنی، اطمینان و آینده ای مطمئن برای ساختمان ها و سرمایه ها.